“Zaufałam sobie”

Kryminały szwedzkie Możliwość komentowania “Zaufałam sobie” została wyłączona 124

Autobiografia Doris Lessing Pod skórą to portret widziany z dystansu, przywoływany po latach i na nowo powstający we wspomnieniach kobiety – pisarki, obdarzonej dużą samoświadomością i mądrością życia. Czułam, że sama się stworzyłam – pisze autorka, by w finalnym punkcie tomu ulec twierdzeniu, że każdy, tak jak i ona, jest wypadkową Innych. Jestem na swoim miejscu – malutka cząstka drzewa genealogicznego – wyznaje. Jednostkowe ja, człowiek w orbitach przemian i rozmaitych współzależności  jest  główną ogniskową autobiograficznych wspomnień Lessing.

Pisarka przychodzi na świat w Persji w 1919 roku, gdy aurę  radości narodzin przygniatał dramat pierwszej wojny światowej. Wczesne dzieciństwo autorki zdominowało przeciwieństwo niewinnej radości dziecka i wszechobecnego smutku. Być może ten nierozerwalny węzeł sprzecznych sił: śmierci – życia, szczęścia – tragedii, które były obecne w pierwszych latach życia Lessing, zdeterminował kształt jej osoby, jako tej bardzo wrażliwej i silnie reagującej na świat, żywiołowej i niestroniącej od doświadczeń granicznych.

Opisywane w autobiografii sposoby odbioru rzeczywistości są dobrą lekcją psychologii życia. Przywoływane z pamięci przeżycia mają ten atut, że dokonywane są przez autorkę w jej wieku dojrzałym, która potrafi okiem mędrca, z racjonalnym dystansem dotrzeć do znamiennych kwestii w procesie kształtowania osoby – dziecka, kobiety, żony, matki, intelektualistki.

I tak, po pierwsze, ciało stanowi pierwotny język, swoiste medium, poprzez które Lessing uczestniczy w rzeczywistości. W autentycznym i bezpośrednim dialogu ze światem pomaga jej natura – busz afrykański. Jego żywioł wyzwala w młodej Doris wewnętrzny zew energii, jednako kształtując formę buntu wobec tego, co w nienaturalny sposób przeciwstawia się wolności. Stąd pisarka – na potrzeby zachowania granic własnej emocjonalnej autonomii w opozycji do sztywno skonstruowanego świata –  powołuje do istnienia swoje alternatywne, „podskórne” ja zwane Tygryskiem. Autentyzm zachowania Tygryska – jak podkreśla autorka – wielokrotnie pozwalał jej przetrwać, lub odnaleźć klucz w sytuacjach, kiedy „wszystkie drzwi się zatrzasnęły”.

Skądinąd dominujące w autobiografii, suwerenne ja, niejednokrotnie grzęzło w niemocy i ograniczeniach na płaszczyźnie relacji rodzinnych, społecznych, i politycznych. Rodzina – według wspomnień pisarki – była emocjonalnym terrorem dyktowanym przede wszystkim przez nieszczęśliwą, o niespełnionych ambicjach matkę. Nie będę taka! Nie będę! – ripostowała Doris wobec postawy matki, by wkrótce oddać się w jarzma małżeńskich i macierzyńskich objęć. Obie role, zarówno żony, jak i matki, unieruchamiały twórczego ducha pisarki w codziennym zmaganiu się z życiem, spychając ideową i literacką aspirację w sferę zapomnienia i braku akceptacji przede wszystkim ze strony męża, dla którego kobiety mogłyby być zagrożeniem męskiej przestrzeni realizacji.

Maskulinizacja życia, rasizm, alienacja czarnoskórych w sferze kultury i nauki były punktem zapalnym i ogniwem jednoczącym działania społeczne Lessing. Na rzecz „zmiany świata na lepsze” – Lessing porzuca dzieci i męża, aby uprawomocnić w  swoim życiu wolność i swobodę ideową (komunistyczną), równocześnie łamiąc stereotypowy w obyczajowości fatalizm społecznych ról kobiety.

W pierwszym tomie autobiografii „Pod skórą”, autorka, przez szczególny  rodzaj doświadczeń, przybliża czytelnika do świata natury kobiecej. Kobieta –główny bohater, uczestnik zdarzeń –  jest symbolicznie pozbawiona kilku warstw tkanek-skóry, co wyzwala jej nadwrażliwość i sytuuje w nieco odmiennej optyce. Doris Lessing dokłada starań, by za pomocą nowych sposobów rozumienia otworzyć przestrzeń poza konwencjonalnym postrzeganiem kobiety, a jednocześnie  solidarnie trwać w  kręgu przeżyć – matek, żon, kochanek, intelektualistek, pisarek…

Autor: Doris Lessing,
Tytuł: Pod skórą, tom 1 – autobiografia do roku 1949
Przekład:  Anna Gren
Wydawnictwo: Świat Książki
Rok:  2010
Liczba Stron: 576

Author

Related Articles

Back to Top